دهستان اسفرجان يكي از روستاهاي شهرضا ميباشد كه در جنوب آن قرار گرفته اين دهستان در مدارهاي 31درجه شمالي 51درجه غربي ازشمال به منظريه وكهرويه از غرب به دهستان وردشت سميرم از جنوب به حناي سميرم ازشرق به شهرستان آباده استان فارس محدود مي شود مساحت روستا ي اسفرجان حدود1060كيلومتر ودر حدود 2/23 درصد از مساحت شهرستان شهرضا را شامل مي شود سال 1382 جمعيت اسفرجان 3215نفر بوده است     

نقشه مسير رودخانه زرچشمه را نشان مي دهد كه منبع اصلي تامين كننده آب روستاست

تعداد جمعيت و خانوار روستاي اسفرجان طي دورهاي سالهاي1382-1335

تراكم جمعيت33/7 نفر در كيلومتر مربع بوده است

تعدادي ازافراد باقيمانده در روستا را دريك روز سرد زمستاني نشان مي دهد كه دور آتش گرد آمده اند

تراكم بيولوژيكي جمعيت دهستان اسفرجان سال1382

توزيع سني  و توزيع جنسي جمعيت دهستان اسفرجان در سال 1382

جمع مرد1624 نفر جمع زنان1591 نفر بابرسي جدول 22 درصد در گروه سني خرد سالان 3/65 درصد بزرگسالان 7/12 درصد سالخوردگان را تشكيل مي دهند

توزيع جمعيت دهستان در گروههاي عمده سني سال1382

ميزان مواليد ومرگ ومير ورشد جمعيت دهستان اسفرجان سال 1382

در سال 1382 بيست و هفت مورد واقعه مرگ و 94 مورد ولادت بوده است و رشد جمعيت برابر 67/8 داشته است

نرخ رشد جمعيت طي دوره سال 1335تا1382

پديده  مهاجرت نيز يكي از مواري بوده كه روستا  اسفرجان نيزمانندديگر  روستاها از ابتدا با آن مواجه بوده واز سال 1335يا قبل از آن به اوج خود رسيده است مهمترين دلايل مهاجرت روستاييان به نقاط ديگر بشرح زير مي باشد

1-محدوديت اشتغال در روستا –با دگرگوني اجتماعي اقتصادي ايجاد شده در روستا تعادل عرضه وتقاضاي بازار كار در هم ريخته و نيروي مازاد در پي يافتن شغل مجبور به مهاجرت گرديده است

عوامل مهم در عدم اشتغال عبارتند از

الف-افزايش جمعيت

ب- كاهش سرانه اراضي

پ-محدوديت منابع آبي

2- در آمد روستاييان – يكي از عمده ترين عوامل اقتصادي در مهاجرت روستاييان بوده است قفر ديرينه جامعه روستايي همراه با افزايش جمعيت كاهش سرانه اراضي كاهش بازدهي زمينها رشد ساير بخشها در مقابل كشاورزي تسلط بازار شهر به روستا وابستگي مصرفي جامعه روستايي عواملي است كه در آمد روستاييان را كاهش داد و در نتيجه سبب انتقال نيروي كار به ديگر مناطق شده است

3- امكانات ارتباطي – آموزشي – رفاهي در روستا از عوامل مهم اجتماعي در مهاجرت روستاست

مقاصد مهاجرين 75درصد اصفهان 2/18 درصد شهرضا و ساير نقاط شهري بوده است

اين نامه حدود 52 سال پيش از جوانان مهاجري كه به كويت رفته بودند به روستا فرستاده شده است

جدول ميزان مهاجرت در دهستان اسفرحان

سابقه آموزش وپرورش روستا به بيش از85سال مي رسد همزمان با تاسيس اولين مدرسه در شهرضا در اسفرجان نيز مدرسه هاتف تاسيس گرديده است بنابراين ميزان سواد وفرهنگ عمومي روستا از زمانهاي قديم بسيار بالا بوده است

تعداد درصد باسوادان دهستان اسفرجان تا سال 1382

درصد باسوادان در سال 1375 در نواحي روستايي كل كشور6/69 درصد بوده است كه اين نسبت در روستا بسيار بالاست

بر اساس اطلاعات گرد آوري شده درصد جمعيت 6ساله وبيشتر در سال 1382 در دهستان اسفرجان 64/85 در صد مي باشد كه بيشترين تعداد باسوادان را در خود جاي داده است البته در سطح شهرستان شهرضا روستاي اسفرجان از لحاظ شاخص باسوادي در موقعيت ويژه اي قرار دارد در حدود سال 1307 يك باب دبستان به نام هاتف همزمان با شهرضا در اين روستا احداث گرديده واين روستا يكي از اولين روستاهاي استان است كه در آن آموزشگاه تاسيس شده است در سال 1368 به عنوان روستاي نمونه فرهنگي معرفي شده است بطوريكه در روزنامه كيهان مورخه 9/3/1368 در مورد اين روستااين گونه آمده است روستاي اسفرجان در حوضه شهرضا با قدمت يك هزار ساله به عنوان روستاي نمونه از نظر فرهنگي مطرح است اين روستاي حداقل پنج هزار نفري هشت واحد آموزشي از دبستان تا دبيرستان دارد و طبق آمار موجود پانصد نفر از اهالي روستا داراي مدارك ليسانس دكترا و مهندسي هستند و حدود 80 درصد از اهالي آن باسواد مي باشند

همانگونه كه از جدول دريافت مي شود ميزان با سوادي در سطح دهستان بالا است جهت مقايسه لازم به ذكر است كه در سال 1375 در صد باسوادان در نواحي روستايي كل كشور 6/69 در صد بوده است نسبت باسوادي در بين مردان در منطقه مورد مطالعه برابر6/86 و در بين زنان 9/72 در صد بوده است كه روستاي اسفرجان با 39/92 و61/78 در صد نشان دهنده وضعيت مطلوب اين روستا بوده است

توزيع شاغلين بخش هاي مختلف اقتصادي اسفرجان سال1382

                             بخش كشاورزي                                 بخش صنعت                                        بخش خدمات             

مهمترين اشتغالات در بخش صنعت در مراكز صنعتي فولاد مباركه ذوب آهن اصفهان شركت پاتله شركت پلي اكريل كارخانجات آجر پزي وشركت هاي فعال در منطقه صنعتي اسفرجان و كارگاههاي كوچكي كه در هركدام از روستا ها وجود دارد مي باشد

پيرمردان باقيمانده ساكن روستا در آفتاب پاييزي

منابع آب روستاي اسفرجان:

رودخانه زرچشمه تنها منبع آب سطحي دايمي در منطقه است حوضه آبريز اين رودخانه از شمال بوسيله كوه پلنگي به ارتفاع 3012متر و از جنوب و غرب از طريق كوه سلطان خليل به ارتفاع3139 متر محدود شده است و از شرق به دشت ختم مي شود مساحت حوضه آبريز رودخانه حدود 275 كيلومتر مربع است در وسط اين حوضه آبريز رودخانه دايمي زرچشمه اسفرجان جريان دارد كه حوضه را زهكشي مي نمايد ولي منبع اصلي جريان آب زرچشمه است كه در جنوب غربي حوضه واقع واز كوههاي آهكي آينه قري وسلطان خليل تغذيه مي شود آب چشمه پس از طي 5/12 كيلومتر به روستاي هونجان وسپس بعد از طي 21 كيلومتر به اسفرجان مي رسد ارتفاع متوسط حوضه ابريز رودخانه 2610 كيلومتر است

مقادير آبدهي رودخانه زرچشمه

منابع آب زير زميني اسفرجان سال 1383

تصوير چشمه معروف به مادرودختر كه روزگاري چشمه پر آبي بوده است ودرحال حاضر كاملا خشكيده است

                        حلقه چاه                                                         حلقه قنات                                      چشمه

چاه ها را با توجه به نحوه حفر و نوع مصرف به انواع مختلف تقسيم مي كنند كه در بخش به سه نوع آن اشاره مي شود الف - چاههاي كشاورزي تعداد چاههاي كشاورزي بر اساس آمار سال 1382 بيست و نه حلقه مي باشد كه ميزان برداشت آب توسط اين چاهها ساليانه 5/14 ميليون متر مكعب آب مي باشد اكثر چاهها در قسمت هايي قرار گرفته اند كه زمين هاي تحت پوشش اين منابع از ساير منابع آبي همچون روذخانه ها دور مي باشند از آب چاهها براي مصارف مرغداري نيز استفاده مي شود ب- چاههاي آب شرب طرح آب آشاميدني از سالهاي دهه 1350 توسط اداره تعاون وامور روستا ها آغاز شده است فاز اول اين طرح در سال 1354 مشمول روستاي اسفرجان وهونجان گرديد در اين رابطه دو حلقه چاه در روستاي اسفرجان به عمق 24 متر حفر گرديد كه دبي آب چاه اول 15 ليتر در ثانيه و چاه دوم 20ليتر در ثانيه بوده است فاز دوم اين طرح در سال 1358 توسط اداره بهداشت محيط اصفهان انجام شد و در اين مرحله يك منبع آب در روستاي اسفرجان با ظرفيت 1200 متر مكعب احداث و سال در1372  شبكه آب آشاميدني روستا به جهاد سازندگي واگذار گرديد ج- چاههاي آب صنعتي مجموعا 12 حلقه چاه جهت تامين آب مصارف صنعتي در دهستان اسفرجان حفر گرديده كه مجموع تخليه آب آنها در سال به 7/3 ميليون متر مكعب ميرسد كه 5 حلقه چاه مربوط به شهرك صنعتي اسفرجان وبقيه متعلق به تعدادي كارگاههاي كوچك كوزاييك سازي و غيره مي باشد

تصوير رودخانه زر چشمه را درابتداي روستاي هونجان نشان مي دهد بهار سال1386 كه بر خلاف سالهاي گذشته بسيار پر آب است

ميزان بارندگي روستاي اسفرجان

متوسط بارندگي سالانه 2/16 ميليمتر حداكثر بارندگي 1/277 ميليمتر و حداقل بارندگي 4/90 ميليمتر بوده است

جدول بارندگي هاي فصلي در فصول مختلف سال

زمستان 1/51 درصد  پاييز 5/27 درصد   بهار 2/20درصد  تابستان 2/1 درصد بوده است

خلاصه آمار يخبندان در منطقه از سال 1343-1379

معمولا روز يخبندان به روزي گفته مي شود كه دما در آن روز صفر يا پايينتر باشد

بيشترين تعداد روزهاي يخبندان مربوط به ماه آذر با 28 روز و حداقل 1روز در فروردين ماه است حداكثر تعداد يخبندان 107روز در سال است

دورنمايي از مزرعه و قلعه قديمي مرشد آباد كه بوسيله قنات آبياري مي شود

خلاصه آمار رطوبت نسبي در منطقه از سال 1343-1379

متوسط رطوبت نسبي سالانه در دي ماه 7/53 درصد و حداقل آن در تير ماه 5/22 درصد مي باشد

متوسط سالانه حداكثر42 درصد و حداقل آن30درصد بوده است

جدول آمار 36 ساله دما در منطقه از سال 1343تا1379

پوشش گياهي منطقه- در منطقه انواع پوشش گياهي شامل بوته زار ها ونيز اراضي مزروعي به چشم مي خورد اين پوشش گياهي در زمينه هاي مختلف مانند تلطيف هوا تثبيت خاك افزايش نفوذ تدريجي نزولات آسماني در اعماق خاك و ذخيره آنها در آبخانه هاي زيرزميني جلوگيري از حركت جويبارها و روانهاي سطحي ونفوذ دادن بخش مهمي از انها به خاك اهميت ارزنده اي دارند وسعت كل مراتع دهستان اسفرجان85144 هكتار مي باشد گونه هاي غالب گياهي اسپند - شيرمال -يوشن - انواع گون و ...مي باشد

 تصاويري از پوشش گياهي بيابانهاي روستا كه در فصل بهار گلهاي زيبايي ببار مي آورد

قنات ها -بطور كلي قنات يكي از منابع عمده تامين آب روستايي و حتي شهري در گذشته بوده است و اكنون نيز در بسياري از مناطق روستايي منبع اصلي تامين آب است تعداد قنوات موجود در منطقه 39 رشته مي باشد كه نشان دهنده اهميت اين منبع آبي در تامين آب منطقه مي باشد و دبي خروجي آب از 2ليتر تا 100 ليتر در ثانيه متفاوت است كمترين ميزان آب دهي مربوط به قنات آب دراز هونجان و بيشترين دبي مربوط به قنات محسن آباد امين آباد مي باشد دورشته قنات نيز در حال بايرشدن وخشك شدن مي باشد علت باير شدن اين قناتها را در عواملي چون الف- پايين رفتن سطح ايستايي ابهاي زير زميني ب- از بين رفتن همكاري مردم در روستا ها ج-بي توجهي مردم ودولت به اهميت اين منبع آبي د- عدم محافظت و مراقبت از قنوات و حفر بي رويه چاههاي غير مجاز در نواحي پايين دست قناتها

مشخصات قناتهاي موجود در سطح دهستان اسفرجان

چشمه -به ظهور آب زير زميني در سطح زمين چشمه مي گويند چشمه وقتي بوجود مي آيد كه به نحوي لايه هاي آبدار زمين با سطح زمين برخورد كند در اين رابطه عوامل زمين شناسي و ژيو فيزيكي مختلفي ممكن است نقش داشته باشد چشمه ها از اين نظر حايز اهميت هستند كه مفدار متنابهي از آي زمين را زهكشي ميكنند و بدون انرژي آب را در اختيار بشر قرار مي دهند در منطقه مورد مطالعه 16 دهنه چشمه با آبدهي هاي متفاوت وجود دارد كمترين آنها 2 ليتر در ثانيه و بيشترين انها مربوط به زرچشمه است

منظره اي از چشمه معروف به لجن آب كه در قسمت جنوبي روستا قراردارد

مشخصات كلي چشمه هاي دهستان اسفرجان

حجم كل آب تخليه شده توسط چشمه ها ساليانه حدود چهار ميليون ليتر مكعب است

منظره اي از مزرعه آبكاه در نزديكي روستاي هونجان كه بوسيله قنات مشروب مي شود و يكي از تفرجگاههاي زيباست

ادامه دارد